พระกษิติครรภ์ พระมาลัย ผู้มาโปรดสัตว์ในนรก

พระกษิติครรภ์  พระมาลัย ผู้มาโปรดสัตว์ในนรก


พระโมคัลลานะ เยี่ยมนรก
ภาพจากสมุดภาพไตรภูมิ
สมัยอยุธยา เล่มที่ 6
 พระกษิติครรภ์ ในวัดโซโจ กลางกรุงโตเกียว ตามความเชื่อของชาวญี่ปุ่นที่นิยมสร้างขึ้นเพื่อขอให้พระกษิติครรภ์คุ้มครองดวงวิญญานของเด็กที่เสียชีวิตไป (ภาพ : มิวเซียมเพรส)

พระกษิติครรภ์ – พระมาลัย ผู้มาโปรดสัตว์ในนรก
              เด่นดาว ศิลปานนท์ ได้เขียนถึงเรื่องพระสงฆ์ที่มีบทบาทลงโปรดสัตว์ที่ทนทุกข์อยู่ในนรกไว้ในหนังสือเรื่อง “แกะรอยพระมาลัย” ไว้ว่า “...หลักฐานในสมัยอยุธยาแสดงให้เห็นว่ามีความรับรู้กันว่าพระอรหันต์ผู้ทรงฤทธิ์ที่มีบทบาทสำคัญในการโปรดนรกก็คือ พระโมคคัลลานะ พระอัครสาวกฝ่ายซ้ายของพระพุทธเจ้าศากยมุนี...แต่อย่างไรก็ดีการโปรดนรกในสมัยหลัง ได้กลับกลายเป็นบทบาทสำคัญของพระมาลัย ทั้งนี้เชื่อว่าน่าจะเกิดจากการปรับปรุงวรรณกรรมพระมาลัย ตั้งแต่ราวปลายพุทธศตวรรษที่ 22 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 23 เป็นต้นมา โดยเริ่มมีการเปรียบฤทธิ์ของพระมาลัยกับพระโมคคัลลานะเป็นครั้งแรกในคัมภีร์มาลัยวัตถุทีปนีฎีกา เชื่อว่าคัมภีร์ดังกล่าวได้ส่งอิทธิพลต่อวรรณกรรมในสมัยต่อมา ทำให้เรื่องราวของพระมาลัยโปรดนรกเริ่มมีบทบาทโดดเด่นขึ้น และได้เข้ามาแทนที่พระโมคคัลลานะตามคติอย่างเก่าในที่สุด....”
              แต่นอกเหนือไปจากนี้แล้ว ฝ่ายมหายานยังเชื่อว่าในช่วงเวลาหลังจากที่พระพุทธเจ้าศากยมุนีนิพพานไปแล้ว และยังไม่ถึงช่วงเวลาที่พระศรีอาริย์เสด็จมาสั่งสอนเวไนยสัตว์ จะมีพระโพธิสัตว์พระองค์หนึ่งชื่อว่า “พระกษิติครรภ์” เป็นผู้คอยช่วยเหลือสรรพสัตว์โดยเฉพาะอย่างยิ่งพวกที่กำลังได้รับทุกข์กรรมอยู่ในนรก
              เหตุที่ “พระกษิติครรภ์” ทรงเมตตาสรรพสัตว์ในนรกเป็นพิเศษอาจเป็นเพราะในอดีตชาติเมื่อครั้งที่พระองค์เกิดเป็นนางพราหมณี ได้เคยลงไปช่วยเหลือมารดาที่ตกนรก ซึ่งเป็นผลมาจากการรังเกียจพุทธศาสนา ทำให้นางพราหมณีเห็นและรู้สึกเวทนาผู้ที่กำลังทนทรมานเพื่อชดใช้กรรมอื่นๆ ด้วย
 คติการนับถือพระกษิติครรภ์นับเป็นคติเก่าแก่ที่เกิดขึ้นอินเดียตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 10 แต่ไปแพร่หลายในจีนและญี่ปุ่น ซึ่งบทบาทของพระองค์ในจีนและญี่ปุ่นก็ยังคงโดดเด่นในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับนรก โดยได้รับการยกย่องให้เป็นผู้เป็นใหญ่ในนรก ญาติของผู้เสียชีวิตมักมากราบไหว้เพื่อขอให้ญาติของตนไม่ถูกลงทัณฑ์ในนรก อย่างไรก็ตามมีบางท้องถิ่นได้ปรับเปลี่ยนคติให้แตกต่างไปบ้าง เช่น ในญี่ปุ่นเชื่อว่าพระกษิติครรภ์สามารถประทานบุตรได้ด้วย  หรือบางแห่งเชื่อว่าคนที่ไม่สวย ถ้าหมั่นบูชาพระองค์ ชาติหน้าก็จะเกิดมาหน้าตาดี
             ส่วนรูปเคารพของพระองค์มีการสร้างออกมาหลายแบบ อย่างหนึ่งก็คือเป็นรูปพระโพธิสัตว์แต่งองค์คล้ายกษัตริย์ ประทับนั่งบนดอกบัว ทรงถือแก้วศักดิ์สิทธิ์ด้วยพระหัตถ์ขวา  ส่วนพระหัตถ์ซ้ายแสดงปางประทานพร นอกจากนี้ก็มีแบบที่เป็นพระภิกษุถือไม้ด้ามยาวที่มียอดเป็นห่วงกลมคล้องกัน (เวลาเดินจะได้เกิดเสียง เพื่อไล่สัตว์ที่ขวางอยู่ตามทางเดินให้หลบออกไป)  รูปแบบนี้มักนำมาใช้เพื่อแสดงตอนเสด็จลงไปโปรดสัตว์ในนรก ซึ่งรูปแบบพระสงฆ์นี้หากทำขึ้นในญี่ปุ่นมักทำเป็นประติมากรรมขนาดเล็ก มีรูปร่างน่ารักๆ โดยสร้างเพื่อให้คุ้มครองดวงวิญญาณของเด็กๆ ซึ่งเสียชีวิตไป และมักมีผ้าคลุมหรือหมวกของเด็กมาสวมให้ด้วย

หนังสืออ้างอิง
MEHER McARTHUR. READING BUDDHIST ART AN ILLUSTRATED GUIDE TO BUDDHIST SIGNS & SYMBOLS Thames & Hudson Ltd., London, 2002.


 

Powered by MakeWebEasy.com
เว็บไซต์นี้มีการใช้งานคุกกี้ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและประสบการณ์ที่ดีในการใช้งานเว็บไซต์ของท่าน ท่านสามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว  และ  นโยบายคุกกี้