มหาวิทยาลัยสงฆ์อินเดีย ต้นแบบเจดีย์ทวารวดี วัดพระเมรุ นครปฐม?

มหาวิทยาลัยสงฆ์อินเดีย
ต้นแบบเจดีย์ทวารวดี วัดพระเมรุ นครปฐม?
            
          เมื่อครั้งที่ศาสนาพุทธยังเจริญอยู่ในอินเดียเมื่อกว่า1,000 ปีก่อน ในเวลานั้นมีมหาวิหารขนาดใหญ่และสำคัญ 2 แห่ง ที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นแหล่งศึกษาพระธรรมของสงฆ์ หรือที่ในปัจจุบันเรียกว่า “มหาวิทยาลัยสงฆ์” ประกอบด้วย มหาวิทยาลัยนาลันทา และ มหาวิทยาลัยวิกรมศิลา(Vikramasila) ซึ่งปัจจุบันทั้งสองแห่งนี้ตั้งอยู่ในรัฐพิหาร ประเทศอินเดีย และอยู่ในสภาพปรักหักพังหลงเหลือเพียงซากทั้งคู่
          สำหรับมหาวิทยาลัยนาลันทาในปัจุจุบันเป็นที่รู้จักกันดีในหมู่คนไทย ส่วนมหาวิทยาลัยวิกรมศิลา ยังไม่เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายนัก
          มหาวิทยาลัยวิกรมศิลา ก่อตั้งขึ้นเมื่อราวปลายคริสตวรรษที่ 8 สมัยปาละ เป็นสถานที่ศึกษาพระธรรมแห่งสำคัญ โดยมีสงฆ์จากเมืองต่างๆ ไม่ว่าใกล้ไกล ต่างเดินทางมาศึกษาเล่าเรียนที่นี่ มีบันทึกว่าสงฆ์นิกายตันตระจากธิเบตก็เคยเดินทางมาศึกษาพระธรรมที่นี่ด้วย
          ใจกลางมหาวิทยาลัยมีเจดีย์ประธานขนาดใหญ่องค์หนึ่ง ปัจจุบันส่วนบนของเจดีย์พังทลายไปแล้ว คงเหลือแต่ส่วนล่างเท่านั้น เจดีย์องค์นี้มีผังเป็นกากบาท และมีห้องคูหาอยู่ทั้ง 4 ทิศ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปนั่ง ทิศละ 1 องค์
          นักวิชาการสันนิษฐานว่า ส่วนบนของเจดีย์องค์นี้ เดิมอาจสร้างขึ้นในรูปแบบของยอดศิขระหรือยอดปราสาทซ้อนชั้น เพื่อสื่อถึงที่ประทับของพระพุทธเจ้า
          รูปแบบผังของเจดีย์แห่งนี้ ยังพบได้อีกที่ Somapula มหาวิหารสำคัญอีกแห่งหนึ่ง ซึ่งปัจจุบันตั้งอยู่ใน บังคลาเทศ ซึ่งคาดว่าได้รับอิทธิพลหรือจำลองแบบมาจากมหาวิทยาลัยวิกรมศิลา นอกจากนี้ยังพบว่าเจดีย์ที่มีผังกากบาทและมีคูหาประดิษฐานพระพุทธรูปอยู่ 4 ทิศเช่นนี้ยังได้ถูกสร้างขึ้นในบ้านเมืองต่างๆ อีกจำนวนหนึ่ง เช่น เจดีย์บางแห่งในเมืองพุกาม ซึ่งคาดว่าน่าจะได้รับอิทธิพลด้านรูปแบบมาจากอินเดีย หรืออาจเป็นไปได้ว่าเกิดจากสงฆ์ที่เคยเดินทางมาศึกษาพระธรรม เมื่อเดินทางกลับไปยังบ้านเกิดเมืองนอนของตน ก็ได้จำลองแบบเจดีย์สำคัญมาสร้างขึ้นในท้องถิ่นของตนบ้าง
          สำหรับในประเทศไทย นักวิชาการบางท่านสันนิษฐานว่า ซากเจดีย์สมัยทวารวดี ที่วัดพระเมรุ อำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม ซึ่งมีแผนผังกากบาท และมีห้องคูหาประดิษฐานพระพุทธรูปอยู่ 4 ทิศเช่นเดียวกัน น่าจะได้รับอิทธิพลมาจากเจดีย์มหาวิทยาลัยวิกรมศิลาหรือจาก Somapula ด้วยเช่นเดียวกัน
 

เจดีย์มหาวิทยาลัยวิกรมศิลา (ภาพ www.wikipedia.org)	เจดีย์มหาวิหาร Somapura (ภาพ www.wikipedia.org)
ภาพจำลองเจดีย์มหาวิหาร Somapura โดย Ali Nagi ซึ่งสันนิษฐานว่ารูปทรงส่วนบนเป็นยอดศิขระ (ภาพ www.wikipedia.org)	ภาพจำลองเจดีย์มหาวิหาร Somapura โดย Prudence R.Myer ซึ่งสันนิษฐานว่ารูปทรงส่วนบนเป็นเจดีย์ทรงกลม (ภาพ www.wikipedia.org)
ซากฐานเจดีย์สมัยทวารวดี วัดพระเมรุ จ.นครปฐม (ภาพ www.thai.tourismthailand.org)