หลุมปริศนา เมืองโบราณศรีมโหสถ ใช้ทำปลาร้า?

หลุมปริศนา เมืองโบราณศรีมโหสถ ใช้ทำปลาร้า?
                ที่เมืองศรีมโหสถ จังหวัดปราจีนบุรี ซึ่งเป็นเมืองโบราณสมัยทวารวดี ได้พบโบราณสถานแห่งหนึ่ง มีลักษณะเป็นหลุมลึกหลายหลุมกระจายอยู่บนลานศิลาแลง ปัจจุบันเรียกกันว่า “หลุมเมือง” นอกจากนี้ยังพบได้อีกที่เมืองโบราณทุ่งยั้ง จังหวัดอุตรดิตถ์ หรือที่เรียกว่า “หลุมคลี” ซึ่งทุกวันนี้ยังไม่ทราบแน่ชัดว่า หลุมทั้งสองแห่งนี้สร้างขึ้นเพื่อใช้ทำประโยชน์อะไร
                อย่างไรก็ตาม สุจิตต์ วงษ์เทศ นักคิดนักเขียนด้านประวัติศาสตร์โบราณคดี ได้เสนอข้อคิดที่น่าสนใจว่า เดิมหลุมเหล่านี้อาจถูกขุดขึ้นเพื่อใช้ทำปลาร้าปลาแดกก็เป็นได้ โดยสุจิตต์ อธิบายว่า การขุดหลุมเพื่อทำปลาร้าปลาแดกนี้ เป็นกรรมวิธีแบบหนึ่ง ซึ่งเคยพบทำกันในลาว ด้วยการขุดหลุมบนพื้นดิน แล้วกรุด้วยใบตองกุงที่ก้นหลุม หลังจากนั้นจึงใส่ปลาลงไป แล้วปิดปากหลุมด้วยใบไม้ หรือเอาไม้กระดานทับ หรือใช้กิ่งไม้ที่มีหนามมาคลุมปากหลุมไว้ เพื่อกันไม่ให้คนเหยียบหรือสัตว์มาคุ้ยเขี่ย นอกจากนี้ยังพบในเขมร ซึ่งใช้การขุดหลุมในการทำปลาร้าแบบแห้ง โดยนำเปลือกหมากรองก้นหลุม แล้วโรยเกลือกับรำอ่อนลงไป หลังจากนั้นตำให้เข้ากับเนื้อปลา จนเนื้อปลาเป็นก้อน แล้วนำขึ้นมาตากแห้ง
อ่านรายละเอียดของเรื่องนี้ได้ในบทความเรื่อง “หมักให้เน่า แล้วอร่อย เทคโนโลยีดึกดำบรรพ์ ทำปลาร้าปลาแดก” ในมติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 17-23 ตุลาคม 2557 โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ