ที่สามโคก ปทุมธานี มีเมืองโบราณยุคต้นอยุธยา?
ที่สามโคก ปทุมธานี มีเมืองโบราณยุคต้นอยุธยา?
วลัยลักษณ์ ทรงศิริ นักวิชาการแห่งมูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์ อธิบายไว้ในหนังสือเรื่อง “ลุ่มเจ้าพระยา รากเหง้าแห่งสยามประเทศ” ว่า บริเวณริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก ในอำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี เดิมน่าจะเคยเป็นที่ตั้งของเมืองโบราณสมัยก่อนสมัยอยุธยา-สมัยอยุธยาตอนต้นมาก่อน ชื่อว่า “ทุ่งพญาเมือง” ซึ่งเคยถูกกล่าวถึงอยู่ในวรรณคดีสมัยอยุธยาตอนต้นเรื่องกำสรวลสมุทร ซึ่งคาดว่าแต่งขึ้นในสมัยสมเด็จพระชัยราชา และได้ระบุว่า ในเวลานั้นเมืองแห่งนี้ได้ร้างไปแล้ว โดยหากดูจากภาพถ่ายทางอากาศจะเห็นร่องรอยคันดินของเมืองโบราณเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เลียบไปตามแม่น้ำเจ้าพระยา
วลัยลักษณ์ ทรงศิริ อธิบายว่า การเกิดขึ้นของเมืองแห่งนี้ อาจเกี่ยวข้องกับตำนานในพงศาวดารเหนือที่เล่าว่า ครั้งหนึ่งพระเจ้าสายน้ำผึ้ง กษัตริย์ในตำนานก่อนการก่อตั้งกรุงศรีอยุธยา เคยดำริจะมาสร้างเมืองใหม่ในบริเวณนี้ แต่น้ำเค็มเกินไป จึงล้มเลิกไป ปัจจุบันหลักฐานทางโบราณคดีของทุ่งพญาเมืองหลงเหลืออยู่ไม่มากนัก เนื่องจากได้มีการพัฒนาเมืองเปลี่ยนแปลงมาก แต่ที่ยังหลงเหลืออยู่บ้างเช่น เศียรพระพุทธรูปหินทรายขนาดใหญ่ ใบเสมาหินทรายแดง ซึ่งปัจจุบันเก็บรักษาอยู่ที่วัดสองพี่น้อง ซึ่งตั้งอยู่ภายในทุ่งพญาเมือง นอกจากนี้ยังพบเศษเครื่องถ้วยจีนและเวียดนาม ราวพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๐ อยู่บริเวณชายตลิ่งใกล้วัดสองพี่น้องเป็นจำนวนมาก ขณะที่อีกทางฝั่งหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยาตรงข้ามกับทุ่งพญาเมือง บริเวณบ้านบางกระบือ เหนือคลองบางเตย ยังพบโคกเนินโบราณเรียกว่า “โคกยายมั่นบ้านเก่า” คาดว่าเดิมเป็นแหล่งที่อยู่อาศัย เนื่องจากพบเศษภาชนะดินเผาทั้งจากเมืองสุโขทัย ศรีสัชนาลัย บางปูน จีนและเวียดนามในพุทธศตวรรษที่ ๒๐
นอกจากเมืองโบราณ “ทุ่งพญาเมือง” แห่งนี้แล้ว พบว่าทางด้านใต้ลงมาบริเวณเชียงราก จังหวัดปทุมธานี ยังมีเมืองโบราณอีกแห่งหนึ่ง ชื่อ “ทุ่งพระเสด็จ” ซึ่งน่าจะมีอายุร่วมสมัยกับทุ่งพญาเมืองด้วย
อ่านรายละเอียดของเรื่องนี้ได้ใน หนังสือเรื่อง “ลุ่มเจ้าพระยา รากเหง้าแห่งสยามประเทศ” โดย รศ.ศรีศักร วัลลิโภดม และ วลัยลักษณ์ ทรงศิริ มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์
